Τα 27 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) έχουν δεσμευτεί, μέσω της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, να καταστούν ουδέτερα ως προς τον άνθρακα έως το 2050. Το Συμβούλιο της Αποστολής των Κλιματικά Ουδέτερων και Έξυπνων Πόλεων - Mission Board for Climate Neutral and Smart Cities - έθεσε ως στόχο της αποστολής 100 κλιματικά ουδέτερες πόλεις έως το 2030.

Οι πόλεις της Ευρώπης, ανεξάρτητα από το μέγεθος, τον βαθμό ετοιμότητας, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, καθώς και τις τεχνικές και οικονομικές δυνατότητές τους, προετοιμάζονται για να επιτύχουν να συμπεριληφθούν στον κατάλογο των 100 επιλεγμένων πόλεων.

Οι ενδιαφερόμενες πόλεις θα καταθέσουν την πρότασή τους με βάση τις προδιαγραφές που θα καθορισθούν στο πρόγραμμα «Ορίζοντας Ευρώπη». Το χρονοδιάγραμμα για την υλοποίηση της αποστολής των πόλεων είναι 10 χρόνια και ο προϋπολογισμός εκτιμάται στα 100 δισεκατομμύρια ευρώ. Ως «μονάδα» υπολογίζεται το ποσό των 10,000 ευρώ για κάθε πολίτη και εκτιμάται ότι οι 100 πόλεις θα έχουν κατά μέσω όρο 100,000 κατοίκους.

Οι σχετικές επενδύσεις θα είναι συνδυασμός από δημόσια και ιδιωτικά κεφάλαια, με αρχική χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέσω του προγράμματος «Ορίζοντας Ευρώπη», κρατική χρηματοδότηση από τα διαρθρωτικά ταμεία και ισχυρή συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, τα Ταμεία της Πράσινης Συμφωνίας και το Ταμείο Ανάκαμψης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Για την επιλογή των πόλεων που θα συμπεριληφθούν στην Αποστολή, η δέσμευση, η φιλοδοξία, η ικανότητα και η συμμετοχή των πολιτών θα είναι τα κύρια κριτήρια επιλογής, στοιχεία που μπορούν να διαφανούν μέσα από μικρής κλίμακας σχετικά έργα, που υλοποίησαν ή υλοποιούν και την, έστω και περιορισμένη, συμμετοχή τους σε Ευρωπαϊκά και διεθνή δίκτυα.

Με πρωταρχική αρχή ότι ‘δεν μένει κανένας πίσω’ στόχος είναι να δοθεί η δυνατότητα σε μικρές, μεσαίες και μεγάλες πόλεις από όλα τα κράτη-μέλη, να διεκδικήσουν μία θέση στις 100 πόλεις, προτάσσοντας πρώτιστα τη μεγάλη φιλοδοξία τους για υψηλούς στόχους.

Οι 100 πόλεις που ικανοποιούν τα κριτήρια επιλογής θα κληθούν να υπογράψουν τη Σύμβαση - Climate City, θα αναπτύξουν και θα εφαρμόσουν νέες καινοτόμες ιδέες, θα συνεργαστούν για την αντιμετώπιση κοινών προκλήσεων ή για τη δημιουργία οικονομιών κλίμακας. Οι πόλεις που θα επιλεγούν θα έχουν την «ετικέτα αποστολής» – ‘mission label’ – που θα τους επιτρέπει να παίρνουν την απαραίτητη εκπαίδευση και υποστήριξη και μία προνομιακή πρόσβαση σε όλα τα σχετικά χρηματοδοτικά και χρηματοοικονομικά μέσα. Επιπλέον, θα χρησιμεύσουν ως κόμβοι καινοτομίας και «υποδείγματα» για άλλες πόλεις. Αυτό σημαίνει ότι εκατοντάδες ευρωπαϊκές πόλεις θα είναι σε θέση να εμπνευστούν, να μάθουν και να αναπαράξουν τις ιδέες και τις λύσεις που θα προκύψουν από την Αποστολή.

Για να αξιοποιηθεί στο έπακρο το Ταμείο Ανάκαμψης και η Πράσινη Συμφωνία της ΕΕ, όλες οι επενδύσεις πρέπει να έχουν πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα στην οικονομία και μετασχηματιστική επίδραση στην αειφορία του κλίματος. Αυτό επιτυγχάνεται με ουσιαστικές επενδύσεις στις πόλεις για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή σε αυτήν, λαμβανομένου υπόψιν ότι οι πόλεις ενώ καλύπτουν περίπου το 3% του εδάφους της Γης, αποτελούν τους κύριους παραγωγούς των παγκόσμιων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, με μερίδιο περίπου 72%. Επιπλέον, οι πόλεις αναπτύσσονται γρήγορα, με την αστικοποίηση να αποτελεί μία πολύ μεγάλη πρόκληση για τον 21ο αιώνα. Στην Ευρώπη, εκτιμάται ότι έως το 2050 σχεδόν το 85% των Ευρωπαίων θα ζουν σε πόλεις. Επομένως, η κατάσταση έκτακτης ανάγκης για το κλίμα πρέπει να αντιμετωπιστεί από τις πόλεις και τους πολίτες τους.

Αυτό είναι το σκεπτικό του έργου που υλοποιείται στο Συμβούλιο Αποστολής της ΕΕ για τις κλιματικά ουδέτερες πόλεις. Οι 15 εμπειρογνώμονες που είχαν επιλεγεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Ιούλιο 2019 ως μέλη του συμβουλίου της Αποστολής των κλιματικά ουδέτερων και έξυπνων πόλεων, παρέδοσαν επίσημα την τελική τους έκθεση και τις συστάσεις τους στην Επίτροπο της ΕΕ Mariya Gabriel στις 22 Σεπτεμβρίου 2020, κατά την εναρκτήρια τελετή των Ευρωπαϊκών Ημερών Έρευνας και Καινοτομίας.

Το Συμβούλιο της Αποστολής άκουσε τις προτεραιότητες και τις ανησυχίες των πολιτών σε πόλεις ολόκληρης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έλαβε στήριξη από άλλες υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και διαβουλεύτηκε με άλλους οργανισμούς, όπως η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΙΒ), το Δίκτυο Ευρωπαϊκών Περιφερειών Έρευνας και Καινοτομίας (ERRIN), το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Τεχνολογίας (ΕΙΤ) και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη.

Μετά από τις διαβουλεύσεις με τους πολίτες και τα ενδιαφερόμενα μέρη σε όλη την Ευρώπη, το Συμβούλιο προτείνει την υποστήριξη, προώθηση και ανάδειξη 100 ευρωπαϊκών πόλεων στο συστημικό τους μετασχηματισμό σε κλιματική ουδετερότητα έως το 2030.

Το μεγάλο εμπόδιο για τη μετάβαση σε μια κλιματικά ουδέτερη κοινωνία δεν είναι η έλλειψη τεχνολογιών φιλικών προς το κλίμα, αλλά η ικανότητα εφαρμογής τους. Η παρούσα μορφή διακυβέρνησης, κατάλληλη για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση πολιτικών σε παραδοσιακούς τομείς της πόλης, δεν λειτουργεί για τη χάραξη πολιτικής μετάβασης στην κλιματική ουδετερότητα. Ως εκ τούτου, επιβάλλεται η υιοθέτηση μιας περισσότερο στρατηγικής, ολιστικής και μακροπρόθεσμης προσέγγισης για τις κλιματικές επενδύσεις, η Κλιματική Διακυβέρνηση της πόλης.

Στο πλαίσιο της Κλιματικής Διακυβέρνησης της πόλης, ο Δήμαρχος πρέπει να αναλάβει ηγετικό ρόλο όχι μόνο για τη διοίκηση της πόλης, αλλά και για την κινητοποίηση και συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων, των επιχειρήσεων, της ακαδημαϊκής κοινότητας και της κοινωνίας των πολιτών, έναν ρόλο που μόνο ο δήμαρχος μπορεί να διαδραματίσει. Για τη μετάβαση της πόλης στην κλιματική ουδετερότητα, σημαντική προϋπόθεση είναι η συμμετοχή των πολιτών μέσα από τους διαφορετικούς τους ρόλους ως πολιτικοί αντιπρόσωποι, χρήστες, παραγωγοί, καταναλωτές ή ιδιοκτήτες κτιρίων και μεταφορικών μέσων.

Η χρηματοδότηση των απαιτούμενων επενδύσεων είναι το κλειδί για τη μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα. Τα καλά νέα είναι ότι όλο και περισσότερο οι επενδύσεις στην κλιματική ουδετερότητα γίνονται κερδοφόρες, λόγω των νέων συσχετισμών των τιμών μεταξύ της παλιάς οικονομίας των ορυκτών καυσίμων και της νέας οικονομίας, που καθορίζεται από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ωστόσο, υπάρχει ένα κενό μεταξύ των επενδύσεων που υιοθετούν την προσέγγιση της «διατήρησης της υφιστάμενης κατάστασης» - business as usual - και των επενδύσεων για την ουδετερότητα του κλίματος. Για να επιταχυνθεί η μετάβαση αυτή θα χρειαστεί δημόσια χρηματοδότηση. Το νέο Ταμείο Ανάκαμψης μπορεί να ξεκινήσει αυτή τη διαδικασία. Το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ διαθέτει πόρους για μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων θα χρησιμεύσει ως η κύρια Τράπεζα Κλίματος στην Ευρώπη.

Υπάρχει επίσης ανάγκη για έναν νέο και πιο παραγωγικό τρόπο συνεργασίας μεταξύ της ΕΕ και των πόλεων. Προτείνεται η καθιέρωση μιας Σύμβασης Κλίματος για την πόλη – Climate City Contract – ως ενός νέου μηχανισμού για την παροχή στήριξης της ΕΕ στις πόλεις, με τη μορφή αυξημένης καινοτομίας, βελτιωμένων κανονισμών και ολοκληρωμένης χρηματοδότησης. Η Σύμβαση Κλίματος για την πόλη θα υπογραφεί από τον Δήμαρχο εκ μέρους της τοπικής αυτοδιοίκησης και των τοπικών ενδιαφερομένων, από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και από τις εθνικές ή περιφερειακές αρχές. Βασική προϋπόθεση για μία Σύμβαση για το Κλίμα της πόλης είναι ότι αποδίδεται στους πολίτες μεμονωμένα και στην κοινωνία των πολιτών συνολικά ένας νέος πιο ενεργός ρόλος, με νέες πλατφόρμες δράσης και σημαντικότερους πόρους.

Αναλαμβάνοντας το προβάδισμα της αστικής μετάβασης στην κλιματική ουδετερότητα, η Ευρώπη θα ενισχύσει τον ρόλο της ως παγκόσμιος μοχλός βιώσιμης ανάπτυξης, δημιουργώντας νέες επενδυτικές ευκαιρίες και νέες καλύτερες θέσεις εργασίας.

Οι δήμαρχοι πρέπει να χρησιμοποιήσουν αυτές τις νέες ευκαιρίες και να πάρουν το προβάδισμα, συστρατευόμενοι με τις επιχειρήσεις, την ακαδημαϊκή κοινότητα και την κοινωνία των πολιτών.

Χρύσης Νικολαϊδης,

Member EU Mission Board for Climate Neutral & Smart Cities,

Founder and Coordinator of Smart Cities Mediterranean Cluster,

Managing Partner of CNE Business Development Ltd.

More information :